Strategie metapoznawcze: Twoja skrzynka narzędzi

Wyznacz cel, czyli GPS dla Twojej motywacji

Nie możesz dojść do celu, jeśli nie wiesz, dokąd zmierzasz. Najpierw precyzyjnie określ to, co chcesz osiągnąć. Dzięki temu dobierzesz odpowiednią strategię i będziesz mógł obserwować postępy. Pomoże Ci w tym metoda SMART, zgodnie z którą cel ma być:

• Szczegółowy – Jaki konkretnie rezultat chcesz osiągnąć?
• Mierzalny – Jak sprawdzisz, że robisz postępy?
• Ambitny – Cel musi Cię ekscytować i stanowić wyzwanie.
• Realistyczny – Powinieneś wierzyć, że możesz go osiągnąć.
• Terminowy – Wyznacz deadline.

Jeszcze jedna rada: podziel swój duży cel na mniejsze etapy. Potraktuj każdy z nich jak kamień milowy, który utwierdzi Cię w przekonaniu, że zmierzasz w dobrym kierunku. W ten sposób wzmocnisz poczucie własnej skuteczności i złagodzisz lęk przed porażką, co przysłuży się Twojej motywacji do działania.

Zapisuj dziennik, stwórz bibliotekę własnego umysłu

‍Pisanie dziennika to jedna z najprostszych, a zarazem najpotężniejszych strategii. Kiedy przelewasz myśli na papier:

• zdobywasz nową perspektywę i zyskujesz klarowność;
• uczysz się planować, obserwować i analizować własne działania;
• zwiększasz skłonność i zdolność do autorefleksji;
• stajesz się odkrywcą własnego umysłu;
• wzmacniasz wytrwałość, w myśl idei ,,skoro zapisałem, to zrobię”.

Jak wprowadzić to w życie? Oto kilka propozycji:

• Stawiaj prognozy i sprawdzaj, czy się urzeczywistnią. Jeżeli nie, to co zawiodło, a co za tym idzie - co wymaga poprawy?
• Twórz notatki z nauki - jeżeli potrafisz streścić dany temat w zwięzły i zrozumiały sposób, oznacza to, że dobrze go zrozumiałeś.
• Zapisuj swoje przemyślenia i pomysły, tak po prostu. Myśli są ulotne, te niezapisane mogą bezpowrotnie zniknąć z Twojego umysłu.
• Dziennik jest jak osobisty spowiednik, który nigdy nie zdradzi Twoich tajemnic. Służy przede wszystkim refleksji. Pozwala usystematyzować myśli i odsiać je od szumu panującego w głowie. Spojrzeć na nie z mniejszym ładunkiem emocjonalnym. Dziennik promuje również szczerość - trudniej jest się okłamywać, gdy Twoje myśli przybierają materialną formę.

W ten sposób tworzysz bibliotekę umysłu, do której zawsze możesz wrócić. Zdejmuje to z barków sporą wagę. Odciąża również pamięć operacyjną Twojego mózgu, dzięki czemu możesz lepiej wykorzystać uwolnione zasoby energii. 

Mów do siebie, myśl na głos

‍To nie szaleństwo – to metapoznawczy monolog. Potraktuj siebie jak partnera w dyskusji. Opowiadaj co robisz i nad czym się zastanawiasz, zadawaj pytania i próbuj na nie odpowiedzieć na głos.To proces, który:

• sprzyja jasności myślenia;
• poprawia koncentrację i kieruje uwagę na kluczowe aspekty zadania;
• pomaga głębiej analizować określony proces;
• rzuca więcej światła na potencjalne błędy w myśleniu.

Bądź jak szalony naukowiec w swoim laboratorium. Eksperymentuj z myślami i nie pozwól im ulecieć!

Ucz innych, by lepiej zrozumieć

‍Najlepszy sposób, by przyswoić i utrwalić wiedzę, to przekazać ją dalej. Potrafisz nauczyć czegoś innych ludzi? To sygnał, że sam dogłębnie to zrozumiałeś. Możesz:

• dyskutować z rodziną i przyjaciółmi;
• pisać posty na mediach społecznościowych;
• tworzyć notatki tak, jakbyś pisał je dla kogoś innego.

W trakcie nauczania mogą pojawić się również nowe pytania i spostrzeżenia, które wzbogacą Twoją wiedzę.

Karta podsumowania - lekcja na przyszłość

‍Przed każdym wyzwaniem – zawodami, egzaminem czy spotkaniem biznesowym – odpowiedz sobie na kilka kluczowych pytań:

• Jak się przygotowałem?
• Jakich strategii użyłem?
• Ile energii, czyli czasu, wysiłku lub pieniędzy, włożyłem w przygotowania?

Po zakończeniu wyzwania wróć do tych pytań. Zreflektuj się nad nimi, znając już przebieg i rezultat swoich działań. Pomyśl, czy warto coś zmienić następnym razem.

Twórz checklisty

‍Checklista pozwala zachować porządek w myśleniu i działaniu oraz upewnić się, że niczego nie pominąłeś. Checklistę, tak jak pozostałe narzędzia, które zaproponowaliśmy, warto uszyć na miarę - pod Twoje własne potrzeby. Oto możliwe pozycje listy kontrolnej w sytuacji wyznaczenia celu i jego realizacji:

• Wyznaczyłem cel zgodnie z zasadami metody SMART.
• Mam jasną strategię jego realizacji.
• Uważnie monitoruję swoje zachowanie podczas pracy.
• Śledzę postępy, rozpoznaję przeszkody i szukam rozwiązania.
• Znajduję czas na refleksję.
• Wyciągam owocne wnioski.

Odhaczanie kolejnych punktów przynosi również satysfakcję i zwiększa wytrwałość w działaniu.

Szukaj luk w myśleniu

‍Nasze mózgi uwielbiają skróty myślowe, zwane heurystykami, ale czasem prowadzą nas one na manowce. Oto przykłady kilku błędów poznawczych, na które warto uważać:

• Podstawowy błąd atrybucji - kiedy ktoś popełni błąd, przypisujemy to jego osobowości; kiedy sami popełnimy błąd, tłumaczymy to trudną sytuacją.
• Samolubna stronniczość - sukcesy przypisujemy sobie, a porażki okolicznościom.
• Efekt świecznika - przeceniamy to, jak bardzo ludzie zwracają na nas uwagę.
• Heurystyka dostępności - polegamy na pierwszych przykładach, które przyjdą nam do głowy.
• Naiwny realizm - siebie uważamy za obiektywnych, a innych za nieracjonalnych.
• Efekt potwierdzenia - szukamy informacji, które potwierdzają nasze przekonania.
• Efekt utopionych kosztów - inwestujemy więcej w to, w co już zainwestowaliśmy, nawet wtedy, gdy napotkamy negatywne rezultaty.
• Prawo banalności - przeceniamy wagę trywialnych problemów, często unikając jednocześnie ważniejszych i bardziej złożonych kwestii.
• Efekt Google - zapominamy informacje, które łatwo znaleźć w sieci.
• Efekt martwego pola - uważamy, że błędy poznawcze nas nie dotyczą, ale widzimy ich sporo u innych.

Rozpoznając te mechanizmy możesz lepiej ocenić rzeczywistość i podejmować mądrzejsze decyzje.

Zadbaj o siebie

‍Nie będziesz myślał efektywnie, jeśli nie zadbasz o swój organizm. Doceń wagę tej strategii, jest ona równie istotna, co pozostałe. A właściwie to nawet bardziej.

Pamiętaj o:

• śnie - to naturalna supermoc Twojego mózgu; z badań nad neuroplastycznością wiemy, że w trakcie snu mózg porządkuje informacje, które zebrałeś w ciągu dnia, tworząc nowe połączenia neuronalne;
• aktywności fizycznej - regularna aktywność wspiera koncentrację i pamięć, a także wpływa pozytywnie na pracę neuroprzekaźników i hormonów;
• treningu uważności i medytacji - wspierają one relaksację i zwiększają zasoby uwagi;
• zdrowym odżywianiu się - ciężkie, wysoko przetworzone jedzenie i używki, takie jak alkohol, to powolne i leniwe myśli.

Twoje ciało i umysł to jeden system. Dbaj o nie z równą troską.

Podsumowanie

Strategie metapoznawcze to nic innego jak zestaw narzędzi, które pomagają lepiej myśleć, planować i działać. Dzięki nim możesz skuteczniej wyznaczać cele, analizować swoje postępy i unikać błędów poznawczych. Prowadź dziennik, mów do siebie, nauczaj innych i stosuj checklisty - to tylko niektóre z pomysłów. Ważne jest również to, abyś dbał o zdrowie - sen, ruch i dieta wpływają na Twoją zdolność do koncentracji i podejmowania decyzji. Wdrażając te strategie w życie, tworzysz solidne fundamenty dla skutecznego myślenia i działania.

Źródła

Aze(2020). Reflections on the field of metacognition: Issues, challenges, and opportunities. Metacognition and Learning, 15, 91-98.

Efklides, A. (2011). Interactions of metacognition with motivation and affect in self-regulated learning: The MASRL model. Educational psychologist, 46(1), 6-25.

Livingston, J. A. (2003). Metacognition: An Overview.

Rhodes, M. G. (2019). Metacognition. Teaching of Psychology, 46(2), 168-175.

Świeży, M. (2011). Metapoznawcze aspekty nabywania umiejętności (Doctoral dissertation).

Teaching & Learning Team, Cambridge International. (2019). Metacognition. Cambridge Assessment International Education. https://www.cambridgeinternational.org/images/272307-metacognition.pdf

‍Teaching & Learning Team, Cambridge International. (n.d.). Getting started with Metacognition. Cambridge Assessment International Education. https://cambridge-community.org.uk/professional-development/gswmeta/index.html