Dlaczego warto pracować metapoznawczo
Ciemny pokój
Wyobraź sobie, że jesteś w ciemnym pokoju i próbujesz znaleźć drogę. Bez światła łatwo się potknąć. Podobnie jest z naszym umysłem - jeśli nie zwracamy uwagi na nasze myśli, mogą one kierować naszym życiem w sposób, którego nawet nie zauważamy.
Świadomość jest kluczem
Nasze działania często przypominają zachowanie robotów - działamy automatycznie, nie zastanawiając się nad tym, co robimy. Jednak mamy możliwość wyboru. Możemy świadomie kierować naszymi myślami i działaniami. Metapoznanie pozwala nam zatrzymać się i zastanowić nad tym, co i dlaczego robimy.
Wyskocz z pętli błędów
Bez treningu umysłu możemy utknąć w pętli powtarzających się błędów. Codziennie napotykamy te same problemy, nie rozumiejąc, dlaczego nie możemy ich rozwiązać. Bijemy głową w ścianę i zastanawiamy się, dlaczego głowa boli, a ściana nadal stoi. Monitorując i oceniając swoje wysiłki możemy lepiej zrozumieć siebie, a co za tym idzie, działać skuteczniej.
,,If you always do what you’ve always done, you’ll always get what you’ve always got.” - Henry Ford
Bądź uważny
Żyjemy w świecie pełnym informacji, które nas zalewają. Bez odpowiedniego podejścia łatwo jest się pogubić i przytłoczyć. Praca metapoznawcza pozwala selekcjonować i organizować informacje, co pomaga przekształcać je w wiedzę i umiejętności.
,,Więcej światła!” - Johann Wolfgang von Goethe
Trzeźwy osąd
Mówi się, że nikt nie jest dobrym sędzią we własnej sprawie. Często przeceniamy własne możliwości. Myślimy, że pamiętamy więcej niż w rzeczywistości. Wierzymy, że nasza koncentracja jest odporna na rozpraszacze. Jesteśmy przekonani o swojej nieugiętej dyscyplinie.
Jesteśmy ludźmi, więc jesteśmy omylni. Potrzebujemy zdrowej samokrytyki, niezbędnej do rozwoju. Będąc świadomymi słabości, możemy nad nimi pracować.
,,Malarz, który nie ma cienia wątpliwości co do swoich umiejętności, osiągnie bardzo niewiele. Kiedy dzieło odnosi sukces ponad osąd, artysta nic nie zyskuje; ale jeżeli oczekiwania przewyższają efekt, nigdy nie przestanie się doskonalić, jeżeli miłość do wzrostu nie upośledza jego rozwoju.” - Leonardo da Vinci
Rozwój to proces
Rozwój umysłu przypomina trening fizyczny. Aby rosnąć w siłę, musimy wykonywać kolejne serie i powtórzenia. Z sesji na sesję zwiększać obciążenia, pamiętając także o regeneracji.
Niezbędny jest również plan treningowy. Pozwala nam on ćwiczyć z rozwagą, ale również weryfikować postępy. Bez niego nie wiemy co i dlaczego robimy oraz czy zbliża nas to do określonego celu.
Trening umysłu, tak jak praca nad ciałem, wymaga regularności i cierpliwości. Efekty nie pojawiają się od razu, ale stopniowo narastają, prowadząc do znaczących zmian. Działa to jak kula śnieżna, która długo się toczy, nie przykuwając uwagi, aby w pewnym momencie stać się siłą, z którą trzeba się liczyć.
Umysł jak wszechświat
Wszechświat jest w stanie ciągłej ekspansji. Rośnie bezwarunkowo i nie da się go powstrzymać. Nasze umysły również mają ogromny potencjał wzrostu, potrzebują jednak odpowiednich bodźców - celowej pracy człowieka.
Liczy się nastawienie
Przypomina to o koncepcji mindsetów Carol Dweck, psycholog z Uniwersytetu Stanforda. Zauważyła ona, że ludzi cechują dwa odmienne podejścia do sukcesu, dwa różne mindsety.
Growth mindset, czyli umysł nastawiony na rozwój, to podejście zakładające niemal nieograniczone możliwości człowieka. Zgodnie z tą szkołą, umiejętności są pochodną nauki, a najważniejsze wartości to praca i wysiłek.
Fixed mindset, czyli umysł nastawiony na trwałość, zakłada, że możliwości wynikają z talentu - naturalnych predyspozycji. Jeżeli się z nimi urodzisz, masz szczęście, a jeżeli nie, to nie masz czego szukać. Takie podejście nie daje człowiekowi żadnych szans, brutalnie tłamsząc jakikolwiek optymizm i chęć wzrostu.
Plastyczny mózg
Neuronauka jest w tej kwestii bezlitosna. Bezlitosna dla koncepcji fixed mindset. Mówi bowiem jasno, że nasze mózgi cechuje neuroplastyczność - zdolność tworzenia i wzmacniania połączeń między neuronami. Oznacza to, że mózg bezustannie się uczy i adaptuje do nowych sytuacji.
Kiedy poznajesz nową umiejętność, początkowo sprawia Ci ona duże problemy i wywołuje frustrację oraz ból głowy. Z biegiem czasu dostrzegasz, że stajesz się w niej coraz sprawniejszy. Wreszcie coś, co jeszcze niedawno wymagało ogromnej uwagi i skutkowało licznymi potknięciami, staje się niemal automatyczne, naturalne.
Najważniejsze to przetrwać początkową niechęć i pozwolić działać superkomputerowi, który nosisz wewnątrz czaszki. Zrozum i doceń fakt, że nauka i rozwój to nie dzieło przypadku. Twój mózg realnie zmienia się pod wpływem Twoich działań. Oznacza to, że każdy Twój czyn ma znaczenie. Dlatego też warto monitorować swoje zachowanie i działać świadomie.
Motywacja do działania
Metapoznanie działa nie tylko na poziomie poznawczym, ale także, a może nawet głównie, motywacyjnym. Świadomość procesu zwiększa zaangażowanie. Uważnie monitorując własną pracę dostrzegamy rozwój. Wizja malejącej luki między stanem obecnym, a pożądanym, wzmacnia chęć do dalszej pracy, a praca ta z każdą chwilą realnie przybliża Cię do celu.
Podsumowanie
Praca nad metapoznaniem to inwestycja, która przynosi wymierne korzyści.
Świadomość własnych procesów myślowych i kontrola nad nimi pozwala uniknąć powtarzających się błędów, lepiej radzić sobie z informacyjnym chaosem i skuteczniej dążyć do celów. Regularna praktyka metapoznawcza prowadzi do ciągłego rozwoju, który jest kluczem do sukcesu.
Niezależnie od tego, jakie wyzwania stawia przed nami życie, monitoring procesów myślowych i regulacja zachowania to umiejętności, które pozwalają lepiej sobie z nimi radzić.
Źródła
Azevedo, R. (2020). Reflections on the field of metacognition: Issues, challenges, and opportunities. Metacognition and Learning, 15, 91-98.
Efklides, A. (2011). Interactions of metacognition with motivation and affect in self-regulated learning: The MASRL model. Educational psychologist, 46(1), 6-25.
Livingston, J. A. (2003). Metacognition: An Overview.
Rhodes, M. G. (2019). Metacognition. Teaching of Psychology, 46(2), 168-175.
Świeży, M. (2011). Metapoznawcze aspekty nabywania umiejętności (Doctoral dissertation).
Teaching & Learning Team, Cambridge International. (2019). Metacognition. Cambridge Assessment International Education. https://www.cambridgeinternational.org/images/272307-metacognition.pdf
Teaching & Learning Team, Cambridge International. (n.d.). Getting started with Metacognition. Cambridge Assessment International Education. https://cambridge-community.org.uk/professional-development/gswmeta/index.html