Czym jest lęk i skąd się wziął
Zanim przejdziemy do tematu lęku przed porażką, zastanówmy się czym ogólnie jest lęk.
Lęk to naturalna i niezbędna emocja, która wykształciła się w procesie ewolucji, aby chronić nas przed zagrożeniami. Nasze mózgi, na najbardziej podstawowym poziomie, dążą do zapewnienia przetrwania. Dlatego też lęk wywołuje reakcję stresową, przygotowującą nas do walki lub ucieczki.
W dawnych czasach, zagrożenia przybierały formę złych warunków atmosferycznych, braku pożywienia lub zbliżającego się drapieżnika.
Gdy odczuwamy lęk, nasze ciało reaguje wyrzutem adrenaliny i kortyzolu, co przygotowuje nas do zwiększonego wysiłku. Serce zaczyna bić szybciej, ciśnienie krwi wzrasta, a oddech staje się niespokojny. Organizm pompuje glukozę do krwi, aby zwiększyć wydolność, podczas gdy inne, mniej pilne funkcje życiowe przechodzą na dalszy plan.
Zmieniamy się wolniej niż nasze otoczenie
Choć lęk jest życiodajną emocją, nasze mózgi nie nadążają za tempem zmian w środowisku.
Dziś, zagrożenia, z którymi się borykamy, rzadko dotyczą naszego życia lub zdrowia. Jednak wiele osób wciąż doświadcza lęku – pocą im się dłonie, czują uderzenia gorąca, napięcie mięśni – nawet gdy nie ma realnego zagrożenia.
Lęk i reakcje fizjologiczne są prawdziwe, mimo, że często irracjonalne, wynikające z niewłaściwej interpretacji sytuacji.
Lęk jest prawdziwy
Reakcje lękowe są zakorzenione w starych strukturach mózgu, takich jak układ limbiczny, hipokamp i ciało migdałowate. Reakcje te są automatyczne i nieuświadomione.
Stresowa odpowiedź organizmu, będąca udziałem osi podwzgórze-przysadka-nadnercza i współczulnego układu nerwowego, może obejmować:
- bóle mięśni;
- przyspieszone tętno;
- ucisk i ból głowy;
- dreszcze;
- drętwienie kończyn;
- nadmierną potliwość;
- problemy gastryczne;
- sztywność ciała;
- dzwonienie w uszach;
- drgawki;
- zaburzenia snu;
- depersonalizację i derealizację.
Reakcja stresowa nie zawsze jest zła
Reakcja stresowa nie jest zawsze negatywna. Może być korzystna, gdy jest umiarkowana i nie wpływa negatywnie na nasze zachowanie.
Prawo Yerkesa-Dodsona mówi, że optymalny, umiarkowany poziom pobudzenia może poprawić naszą wydajność.
Problem pojawia się, gdy stres jest zbyt silny, chroniczny lub nieadekwatny do sytuacji.
Liczy się interpretacja
Siła reakcji lękowej zależy od naszej oceny sytuacji.
Jeśli postrzegamy zagrożenie jako poważne i kosztowne, a nasze zasoby do radzenia sobie z nim jako niewystarczające, reakcja lękowa będzie silniejsza.
Lęk czy strach?
Lęk jest niejasnym uczuciem, które pojawia się w odpowiedzi na potencjalne zagrożenia. Strach natomiast jest emocjonalną odpowiedzią na konkretne zagrożenie.
Lęk przed porażką znajduje się gdzieś pomiędzy obiema kategoriami. Porażka jest zarówno czymś namacalnym, jak i subiektywnym.
Jak wyjaśnić lęk przed porażką?
Istnieją różne typy lęku, takie jak lęk paniczny lub uogólniony, fobie proste, specyficzne czy izolowane, a także społeczne. Każdy z tych typów ma swoje unikalne objawy i mechanizmy.
Lęk przed porażką, znany także jako atychifobia, to obawa przed niepowodzeniem, która hamuje nasze działania i rozwój. Jest to emocja, którą pielęgnujemy poprzez nasze myśli i przekonania. To zabójca marzeń i osiągnięć, który niszczy kreatywność i pozbawia energii.
Choć nie czyhają na nas drapieżniki, lęk przed oceną społeczną i oczekiwaniami, ale także własnymi ambicjami, jest równie silny.
Czy lęk przed porażką może być dobry?
Lęk przed porażką może być korzystny, jeśli nie zaburza naszego zachowania, a nawet motywuje do działania.
Giannis Antetokounmpo, mistrz NBA, powiedział:
,,Nie jestem tak utalentowany jak Steph Curry. Nie jestem tak utalentowany jak Kevin Durant. Jestem ku*wa zdesperowany, mam obsesję. Więc pracuję, ku*wa, tak ciężko jak tylko mogę, bo nie chcę stracić tego całego g*wna.”
Jego lęk stał się motorem napędowym do osiągnięcia sukcesu.
Każdy przypadek lęku przed porażką jest inny. Może być on zarówno motywujący, jak i paraliżujący. Kluczem jest zrozumienie i praca nad sobą, aby lęk ten nie hamował naszych marzeń, a przede wszystkim działań.
Podsumowanie
Lęk przed porażką to emocja zakorzeniona głęboko w naszej ewolucyjnej przeszłości, której siła staje się dziś często nieproporcjonalna do rzeczywistego zagrożenia.
Chociaż lęk chronił nas niegdyś przed realnym niebezpieczeństwem, teraz często paraliżuje nas w obliczu wyzwań, które nie zagrażają naszemu życiu.
Zrozumienie mechanizmów rządzących lękiem oraz jego objawów fizjologicznych pozwala nam lepiej radzić sobie z tą emocją. Kluczem do przełamania lęku przed porażką jest zmiana interpretacji zagrożenia i oceny własnych zasobów. Praca nad tym może nie tylko uwolnić nas od paraliżującego strachu, ale także przekształcić go w motywację do osiągania sukcesów.