Perfekcjonizm a performance
Perfekcjonizm to miecz obosieczny - z jednej strony napędza nas do doskonałości, z drugiej może nas paraliżować.
W dążeniu do ideału łatwo zapomnieć, że perfekcja jest nieosiągalna. Często prowadzi to do prokrastynacji. Zamiast działać, tkwimy w lęku przed porażką, nie mogąc zrobić kroku naprzód.
Stres i niepokój, które nam towarzyszą, obniżają naszą wydajność, szczególnie gdy czujemy presję otoczenia. Psychologowie nazywają to hamowaniem społecznym - obawa przed oceną innych skutecznie blokuje nasze działania.
Utrata radości z procesu
Gdy obsesyjnie dążymy do perfekcji, tracimy radość z samego procesu. Zamiast cieszyć się z tego, co robimy, skupiamy się na każdym najmniejszym błędzie. W efekcie nigdy nie osiągamy pozytywnej pętli feedbacku między wewnętrznym twórcą a odbiorcą.
Michael Jordan powiedział kiedyś:
„Nie trafiłem ponad 9000 rzutów w mojej karierze. Przegrałem prawie 300 gier. 26 razy nie trafiłem decydujących piłek w meczu. Ponosiłem porażki raz po raz przez całe moje życie. I właśnie dlatego osiągnąłem sukces.”
To przypomina nam, że błędy są częścią drogi do sukcesu.
Ruminacje i prokrastynacja
Perfekcjoniści często wpadają w pułapkę nieustannego poprawiania swojego dzieła. Zawsze znajdzie się coś, co można udoskonalić. Prowadzi to do ruminacji - obsesyjnych myśli o jakości wykonanej pracy.
Spędzanie zbyt dużej ilości czasu na jednym zadaniu staje się formą prokrastynacji, a próbując poprawić swoje dzieło, często je pogarszamy. Jak zauważył William Szekspir:
„Starając się coś poprawić, często psujemy to, co dobre.”
Natłok obowiązków i iluzja dobrej organizacji
Perfekcjoniści często nakładają na siebie zbyt wiele obowiązków, co prowadzi do przytłoczenia i paraliżu. Przekonanie, że uda się zrealizować wszystkie założone projekty, często jest iluzją. Zazwyczaj błędnie szacujemy czas potrzebny na wykonanie zadania, co kończy się poczuciem winy za niezrealizowane cele.
Stagnacja i unikanie wyzwań
Perfekcjonizm sprawia, że unikamy wyzwań z obawy przed błędami. Boimy się być początkującymi w nowych dziedzinach, nie akceptując mentalności ucznia. Perfekcjoniści chcą być od razu najlepsi, co hamuje ich rozwój.
Wayne Gretzky słusznie zauważył:
„Pudłujesz 100% strzałów, których nie oddajesz.”
Czy perfekcjonizm napędza cywilizację?
Społeczna intuicja mówi, że perfekcjonizm przyczynia się do postępu cywilizacyjnego.
Jednak czy ludzkość nie osiągnęłaby więcej bez niego? Wielu perfekcjonistów pokonuje swoje obawy i odnosi sukcesy, ale ilu z nich rezygnuje z działania przez lęk przed porażką? Perfekcjonizm może hamować innowacje i odwagę, a także pozbawiać poczucia bezpieczeństwa, skutecznie zniechęcając wielu z nas do twórczego działania.
Emocjonalne i psychiczne koszty perfekcjonizmu
Perfekcjonistyczne obawy pozbawiają ludzi poczucia własnej wartości i powodują wstyd. Na poziomie systemowym perfekcjonizm prowadzi do depresji, chronicznego niepokoju, anoreksji i innych zaburzeń psychicznych.
Warto w tym miejscu przypomnieć, że anoreksja jest najbardziej śmiercionośnym spośród wszystkich zaburzeń psychicznych. A modelki z okładek Vogue stają się coraz szczuplejsze. Potrzebujemy zdrowego balansu.
Perfekcjonizm okrada z satysfakcji
Perfekcjoniści, którzy potrafią potrafią działać produktywnie, często osiągają wiele, ale rzadko są z siebie zadowoleni. Często padają ofiarami syndromu oszusta - poczucia, że nie zasłużyli na sukces.
Nawet gdy są zadowoleni ze swojej pracy, w ich głowie pojawia się głos mówiący: ,,następnym razem musisz zrobić to jeszcze lepiej". To prowadzi do nieustannego poszukiwania większych osiągnięć, bez celebracji tych już zdobytych.
Perfekcjoniści często starają się przerosnąć oczekiwania, co kosztuje ich więcej energii i nie przynosi dodatkowych korzyści.
Perfekcjonizm a relacje międzyludzkie
Perfekcjonizm negatywnie wpływa na relacje z innymi. Prowadzi do izolacji, zaniedbywania kontaktów z bliskimi i własnego zdrowia.
Perfekcjonista oczekuje, że inni będą żyć jak on, co prowadzi do konfliktów.
Izolacja społeczna nasila z kolei już występujące zaburzenia psychiczne.
Podsumowanie
Perfekcjonizm, choć może prowadzić do imponujących osiągnięć, wiąże się z wysokimi kosztami emocjonalnymi i psychicznymi.
Obsesyjne dążenie do doskonałości często prowadzi do prokrastynacji, stresu, a nawet poważnych zaburzeń psychicznych. Perfekcjonizm negatywnie wpływa na relacje międzyludzkie i może prowadzić do izolacji społecznej.
Kluczem jest znalezienie równowagi i akceptacja niedoskonałości jako naturalnej części życia. Warto zaryzykować, cieszyć się procesem i pamiętać, że błędy są nieodłącznym elementem drogi do sukcesu.
Źródła
Flett, G. L., Hewitt, P. L., Nepon, T., Sherry, S. B., & Smith, M. (2022). The destructiveness and public health significance of socially prescribed perfectionism: A review, analysis, and conceptual extension. Clinical Psychology Review, 93, 102130.
Hamachek, D. E. (1978). Psychodynamics of normal and neurotic perfectionism. Psychology: A journal of human behavior.
Hewitt, P. L., & Flett, G. L. (1991). Perfectionism in the self and social contexts: conceptualization, assessment, and association with psychopathology. Journal of personality and social psychology, 60(3), 456.
Osenk, I., Williamson, P., & Wade, T. D. (2020). Does perfectionism or pursuit of excellence contribute to successful learning? A meta-analytic review. Psychological assessment, 32(10), 972.
Stoeber, J., & Childs, J. H. (2011). Perfectionism.