Czym (nie) jest prokrastynacja

Czym jest prokrastynacja

Prokrastynację często utożsamia się z lenistwem, roztargnieniem i dezorganizacją.

Jednak te skojarzenia są często błędne i niesprawiedliwe.

Prokrastynacja pochodzi od łacińskiego słowa procrastinatio, które dosłownie oznacza "odkładać na jutro". To zjawisko znane od starożytności, gdyż już Grecy mówili o akrasia – stanie, w którym człowiek działa wbrew swojemu racjonalnemu osądowi z powodu słabości woli.

Prokrastynacja to nie tylko odwlekanie działania. To też niezdolność mobilizacji do wykonania zadania, mimo że mamy na to ochotę i energię. To coś więcej niż lenistwo - to brak umiejętności pokonania wewnętrznej blokady.

Lenistwo a prokrastynacja

Często słyszy się, że prokrastynacja to po prostu lenistwo. Nic bardziej mylnego! Lenistwo to brak energii do działania, apatia i przedłużanie wypoczynku. Prokrastynatorzy mają energię i chęci, ale napotykają na wewnętrzne przeszkody, które uniemożliwiają im działanie. Zamiast skoncentrować się na priorytetowym zadaniu, rozpraszają się mniej ważnymi zajęciami.

Prokrastynacja wiąże się z negatywnymi emocjami, lękiem przed porażką, potrzebą natychmiastowej gratyfikacji i wieloma innymi czynnikami. Mówiąc prokrastynatorowi, żeby przestał być leniwy i wziął się w garść, nie pomagamy mu. To jak powiedzieć alkoholikowi, żeby przestał pić.

Prokrastynacja w psychologii

Prokrastynacja to złożone zjawisko, które psychologia próbuje zrozumieć na różne sposoby. Może to być:

• zaburzenie samoregulacji;
• strategia ochrony poczucia własnej wartości;
• metoda radzenia sobie ze stresem;
• wyuczony nawyk.

Tim Pychyl, czołowy ekspert w dziedzinie prokrastynacji, wskazuje na cztery wymiary tego zjawiska:

• osobowość;
• myśli i przekonania;
• samokontrola i siła woli;
• natura celów i intencji.

Nazwał je puzzlami, które trzeba ułożyć, by wyjaśnić prokrastynację.

Powszechność prokrastynacji

Prokrastynacja to problem, z którym zmaga się większość z nas. Badania pokazują, że 20% dorosłych przyznaje się do chronicznej prokrastynacji, a wśród studentów statystyka ta sięga nawet 95%. W środowisku szkolnym i akademickim prokrastynacja jest tak powszechna, że zyskała własną nazwę - prokrastynacja akademicka.

Studenci często odkładają prace zaliczeniowe i naukę na ostatnią chwilę, ponieważ nikt nie wymaga od nich regularnej pracy. Wystawia to ich samodyscyplinę na poważną próbę.

Rywalizacja i potrzeba udowadniania własnej wartości w szkole lub na uczelni dodatkowo potęgują lęk przed porażką i uruchamiają mechanizmy obronne.

Podsumowanie

Prokrastynacja to nie tylko odłożenie czegoś na później. To złożone zjawisko, które dotyka nas wszystkich w różnych sferach życia, od pracy zawodowej po relacje towarzyskie.

Niesłuszne utożsamianie jej z lenistwem i brak zrozumienia prowadzą do spłycenia problemu i nieskutecznych rad.

Aby z nią walczyć, musimy zrozumieć jej przyczyny, które mogą leżeć w naszych emocjach, przekonaniach, a nawet w strukturze naszych celów. Kluczem do pokonania prokrastynacji jest zrozumienie jej mechanizmów i wypracowanie strategii, które pozwolą nam efektywnie działać, zamiast odkładać wszystko na później.

Źródła

Ferrari, J. R., & Tibbett, T. P. (2020). Procrastination. In Encyclopedia of personality and individual differences (pp. 4046-4053). Cham: Springer International Publishing.

Haghbin, M., McCaffrey, A., & Pychyl, T. A. (2012). The complexity of the relation between fear of failure and procrastination. Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy, 30, 249-263.

Lay, C. H. (1986). At last, my research article on procrastination. Journal of research in personality, 20(4), 474-495.

Sirois, F., & Pychyl, T. (2013). Procrastination and the priority of short‐term mood regulation: Consequences for future self. Social and personality psychology compass, 7(2), 115-127.

TEDx Talks. (2017b, December 20). Self Worth Theory: The Key to Understanding & Overcoming Procrastination | Nic Voge | TEDxPrincetonU [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=52lZmIafep4

Zarrin, S. A., Gracia, E., & Paixão, M. P. (2020). Prediction of academic procrastination by fear of failure and self-regulation. Educational Sciences: Theory & Practice, 20(3), 34-43.

‍