Jak działa prokrastynacja
Prokrastynacja to zjawisko, które dotyka nas wszystkich. Zaczyna się od ważnego zadania, które planujesz zrealizować. Na początku jesteś pełen zapału – racjonalnie zakładasz, że będziesz pracował systematycznie, krok po kroku zbliżając się do celu. Tim Urban, autor popularnego bloga ,,Wait But Why", nazywa tę część Ciebie Racjonalnym Sternikiem.
Wejście Małpy
Jednak, gdy przychodzi czas na rozpoczęcie pracy, pojawia się wewnętrzna siła, która mówi Ci, że nie musisz zaczynać od razu. Tę siłę Urban określił mianem Małpy. To symbol natychmiastowej gratyfikacji. Małpa przekonuje Cię, że możesz zająć się czymś przyjemniejszym, odciągając Cię od głównego zadania. Sternik cały czas jest świadomy, że powinieneś pracować, ale Małpa przejmuje kontrolę nad okrętem.
Poszukiwanie przyjemności
Zamiast pracować, zaczynasz szukać przyjemnych czynności, które przynoszą natychmiastową gratyfikację. Zazwyczaj są to działania zupełnie niezwiązane z Twoimi obowiązkami. Bardzo często takie, na które w ogóle nie zwróciłbyś uwagi, gdybyś nie próbował przed czymś uciec.
Mogą to być również zadania znajdujące się w Twoim planie pracy, jednak te mniej istotne, które nie należą do priorytetów. Nie przybliżają Cię istotnie do celu, ale dają poczucie, że coś zrobiłeś. Skreślanie punktów z listy rzeczy do zrobienia, nawet jeśli są mniej ważne, przynosi satysfakcję i uspokaja sumienie.
Jutro – najlepszy przyjaciel prokrastynatora
Każdy prokrastynator zna to uczucie – obiecujesz sobie, że zajmiesz się zadaniem jutro. Jednak obowiązki się piętrzą, a Ty czujesz, że nie robisz żadnego postępu. Pojawiają się opóźnienia, zaległości i poczucie winy. Wiesz, że musisz wykonać zadanie, ale ciągle odkładasz je na później, kradnąc swój czas z przyszłości.
Potwór Paniki
W końcu dociera do Ciebie, że czas się skończył i musisz działać natychmiast. Na scenę wchodzi Potwór Paniki - ostatnia postać z dramatu Tima Urbana. Budzi on w Tobie strach przed konsekwencjami. To zmusza Racjonalnego Sternika do przejęcia kontroli. Zaczynasz pracować w pośpiechu, ale efekt rzadko Cię satysfakcjonuje – wiesz, że stać Cię na więcej. Gdybyś tylko pracował systematycznie.
Dlaczego prokrastynacja działa?
Chociaż prokrastynacja wydaje się być destrukcyjna, jest to system skuteczny. Ostatecznie wykonujesz zadanie, nawet jeśli praca stresuje i męczy, a jej efekty odbiegają od Twojego potencjału.
Co więcej, przynosi krótkoterminowe uczucie ulgi, rozluźnia napięcie i odsuwa stres. Koszt tych przyjemności to jeden szaleńczy zryw tuż przed deadlinem.
Prokrastynacja działa i robi dobre wrażenie. Traci jednak przy bliższym poznaniu. Ta pozorna atrakcyjność czyni ją szczególnie niebezpieczną. Długoterminowo, sytuacja, w której mózg nagradza Cię za unikanie dyskomfortu, rodzi nawyk - niekończący się cykl stresu i nieadaptacyjnej redukcji napięcia.
Podsumowanie
Prokrastynacja to skomplikowana relacja między Racjonalnym Sternikiem, Małpą i Potworem Paniki. Choć może wydawać się skuteczna na krótką metę, długoterminowo przynosi więcej szkody niż pożytku. Klucz do walki z prokrastynacją leży w zrozumieniu jej mechanizmów i świadomym dążeniu do zmiany nawyków. Pamiętaj, że masz w sobie siłę, by przejąć stery i skierować swoje działania na właściwe tory – zaczynając od teraz, nie jutro.
Źródła
Sirois, F., & Pychyl, T. (2013). Procrastination and the priority of short‐term mood regulation: Consequences for future self. Social and personality psychology compass, 7(2), 115-127.
Urban, T. (2022). Why Procrastinators Procrastinate. Wait but Why. https://waitbutwhy.com/2013/10/why-procrastinators-procrastinate.html