Co to jest perfekcjonizm
Perfekcjonizm często postrzegamy jako cechę pozytywną. Wiemy, że to nie zawsze zdrowe podejście do życia, ale mimo to bywa naszą „ulubioną wadą”, którą czasem wręcz się chwalimy.
Wyobraź sobie, że jesteś na rozmowie rekrutacyjnej i pada pytanie o Twoją największą wadę. Odpowiadasz: perfekcjonizm. Masz wysokie standardy, angażujesz się w swoją pracę, a także oczekujesz wiele od swoich współpracowników. To prawda, może to prowadzić do napięć, ale przecież czyni Cię to wartościowym nabytkiem dla firmy.
W ten sposób pieczesz dwie pieczenie na jednym ogniu. Sprawnie odpowiadasz na pytanie o wadę, a jednocześnie przekonujesz rekrutera, że idealnie pasujesz na dane stanowisko.
Perfekcjonizm to coś więcej
Perfekcjonizm to nie tylko dążenie do perfekcji w zadaniach czy doskonalenie umiejętności. To coś znacznie głębszego – chęć bycia idealną osobą, nieustanne udoskonalanie swojego „Ja”, które nigdy nie wydaje się wystarczająco dobre.
Tym samym od razu stawiasz się w trudnej sytuacji. Z góry zakładasz, że nie jesteś wystarczająco dobry i musisz się poprawić. Tworzysz wyidealizowany obraz siebie, do którego dążysz za wszelką cenę.
Niestety, to jak wspinaczka na górę, której szczyt ciągle się oddala. Po osiągnięciu jednego celu, pojawia się kolejny – nowe wyzwanie, kolejna niedoskonałość do wyeliminowania. To błędne koło, które przypomina chomiczy kołowrotek – nigdy nie ma końca, a jedyne, co osiągasz, to autodestrukcja w pogoni za nieosiągalnym ideałem.
W rezultacie przestajesz cieszyć się swoimi sukcesami. Dla innych możesz być wzorem do naśladowania, ale Ty sam uważasz, że mogłeś zrobić więcej i lepiej. Sukces nie jest dla Ciebie powodem do radości, bo to tylko spełnienie Twoich wygórowanych standardów.
Perfekcjonizm w natarciu
Niestety, zjawisko to staje się coraz bardziej powszechne, zwłaszcza wśród młodych ludzi w środowiskach akademickich. Rośnie liczba osób, które zmagają się z perfekcjonizmem, a wraz z tym – problemy psychiczne w tej grupie.
Jak psychologia definiuje perfekcjonizm
Jeszcze kilka dekad temu psychologowie byli zgodni co do tego, że perfekcjonizm jest zjawiskiem negatywnym. Oto kilka mocnych cytatów:
- Karen Horney: „Perfekcjonista ponad swoje prawdziwe Ja stawia swój idealny obraz i nieświadomie mówi sam do siebie: Zapomnij o haniebnej istocie jaką naprawdę jesteś, ten idealny obraz jest teraz jedynym co ma się dla Ciebie liczyć. Powinieneś wszystko przetrwać, wszystko zrozumieć, każdego polubić, zawsze być produktywnym”
- Ascher Pacht: „Perfekcjonista cierpi na ,,kompleks Boga/śmiecia”. Sądzi, że albo będzie perfekcyjny, albo będzie totalnym nieudacznikiem”
- Weisinger i Lobsenz: „Potrzeba bycia perfekcyjnym prowadzi do destrukcyjnego podwójnego wiązania. Jeśli perfekcjoniście nie uda się zrealizować swoich nierealistycznych oczekiwań, poniesie porażkę; ale jeśli mu się to uda to nie odczuwa z tego powodu radości, bo przecież zrobił po prostu to czego od niego oczekiwano”
Współczesne spojrzenie na perfekcjonizm
Dziś wiemy, że temat perfekcjonizmu jest bardziej złożony. Badacze wyróżniają różne wymiary perfekcjonizmu – w zależności od jego źródła, obiektu czy konsekwencji. To pozwala lepiej zrozumieć owo zjawisko i podejmować bardziej skuteczne działania. Daje również nadzieję, że perfekcjonizm nie jest bezwzględnie zły – wszystko zależy od tego, jak go rozumiemy i jak z nim pracujemy.
Źródła
Curran, T., & Hill, A. P. (2019). Perfectionism is increasing over time: A meta-analysis of birth cohort differences from 1989 to 2016. Psychological bulletin, 145(4), 410.
Flett, G. L., Hewitt, P. L., Nepon, T., Sherry, S. B., & Smith, M. (2022). The destructiveness and public health significance of socially prescribed perfectionism: A review, analysis, and conceptual extension. Clinical Psychology Review, 93, 102130.
Hamachek, D. E. (1978). Psychodynamics of normal and neurotic perfectionism. Psychology: A journal of human behavior.
Hewitt, P. L., & Flett, G. L. (1991). Perfectionism in the self and social contexts: conceptualization, assessment, and association with psychopathology. Journal of personality and social psychology, 60(3), 456.
Osenk, I., Williamson, P., & Wade, T. D. (2020). Does perfectionism or pursuit of excellence contribute to successful learning? A meta-analytic review. Psychological assessment, 32(10), 972.
Stoeber, J., & Childs, J. H. (2011). Perfectionism.